Sterker door surftherapie — Matthijs Meeuwsen

Jinte is ook buiten het strand trots op zichzelf. Ben leert omgaan met zijn PTSS en Fleur krijgt het vertrouwen in haar lichaam terug. Aan de Nederlandse kust volgen zij surftherapie.

Na een hersentumor moest Fleur van Loo (23) opnieuw leren bewegen. Surfen vormt sindsdien een cruciaal onderdeel van haar revalidatie.

“Drie jaar geleden kon ik vrijwel niks. Ik was twintig jaar en net geopereerd aan een hersentumor. Door de schade in mijn hoofd – opgelopen tijdens de operatie – kon ik niet zelfstandig eten en drinken. Praten ging ook nauwelijks. Überhaupt in mijn rolstoel blijven zitten was al een uitdaging. Dat mijn fysiotherapeut in revalidatiecentrum Heliomare voorstelde om te leren surfen was dus nogal een verrassing. Maar ik besloot het te proberen. Ik ben nooit zo’n waterrat geweest, maar had niets te verliezen.”

En zo komt Van Loo terecht bij Stichting Surftherapie.nl, die mensen met niet-aangeboren hersenletsel onder professionele begeleiding aan hun herstel laat werken voor de kust van Wijk aan Zee. “Aan het begin had ik intensieve hulp nodig om vanuit mijn rolstoel op de surfplank te komen”, herinnert ze zich. “Ik zat op mijn billen op de plank. Pas na heel hard werken lukte het om op mijn knieën een golf te pakken. Daarna wilde ik per se leren surfen in schuttersstand: balancerend op één voet en één knie. Ik heb die positie tot in den treure geoefend op mijn matje. Maar dat is het mooie aan surfen: bewegingen die op het droge vaak onmogelijk lijken, lukken dan wel ineens op zo’n wiebelende plank in het water. Je bent zo gefocust op die onvoorspelbare golven dat je nergens anders meer over na kunt denken. En als je dan van je plank dreigt te worden gesmeten maakt je lijf in een split second ineens bewegingen waarvan je niet eens meer wist dat je ze kon. Ik weet niet hoe het werkt, maar het werkt gewoon. Het is alsof er plots nieuwe verbindingen worden gemaakt in je hersenen.”

Ze vertelt haar verhaal in krachtige zinnen, al rollen de woorden door haar hersenletsel nog altijd met vertraging van haar tong. Ook lopen lukt weer; een prestatie die volgens Van Loo voor een belangrijk deel te danken is aan haar revalidatie in zee. “Niet alleen omdat ik zo steeds soepeler ben gaan bewegen. Ook omdat ik door de surftherapie het vertrouwen in mijn lijf heb teruggevonden. Die wiebelende plank blijft een uitdaging, maar des te groter is de beloning als het wel lukt. Ik ben voorlopig niet klaar. Wie weet lukt het me over een paar jaar wel om staand te surfen. Dat zou fantastisch zijn.”

Zijn politiewerk mondde uit in een hoofd vol trauma’s. Maar op de surfplank probeert Ben Brondsema (45) weer op te krabbelen. En helpt hij lotgenoten om hetzelfde te doen.

“Ik heb tien jaar gewerkt als politieagent in Den Haag. Voor mij is het nog altijd het mooiste werk van de wereld. Maar je komt wel voortdurend in stressvolle situaties terecht. Je racet door het verkeer naar een verhanging, staat net die ontroostbare ouders in te lichten en krijgt alweer een melding dat je wordt opgeroepen voor een reanimatie. Het is echt adrenalinestoot op adrenalinestoot. We hebben allemaal een resetknop om er de volgende dag weer tegenaan te kunnen. Maar wanneer zulke incidenten zich blijven opstapelen, gaat het etteren. En als je dan steeds slechter slaapt – ook gewoon omdat je kleine kinderen hebt – zegt je brein op een gegeven moment ‘pats’. In mijn geval betekent mijn complexe PTSS (posttraumatische stressstoornis, red.) dat ik alsmaar in de overlevingsmodus sta. Rationeel weet ik dondersgoed dat ik niet word aangevallen door de vaatwasser of iemand die in de supermarkt per ongeluk met zijn karretje botst. Toch ben ik altijd en overal op de hoede voor gevaar. Ik heb de hersenscans gezien; er is daadwerkelijk iets beschadigd in mijn hoofd.”

Allerhande behandelingen in het reguliere zorgcircuit boden Brondsema geen soelaas. Verlichting kwam er wel toen een vriend hem jaren terug uitnodigde om eens te surfen op Texel. “Pas de volgende dag besefte ik me dat mijn hoofd in het water de hele dag had uitgestaan. Ik was ’s avonds zelfs mijn slaapmedicatie vergeten waar ik niet meer zonder leek te kunnen. Geheel toevallig zag ik diezelfde dag een documentaire over surftherapie voor Amerikaanse veteranen. Dit heeft er uiteindelijk toe geleid dat ik in 2019 Surfivor ben begonnen: een stichting voor militairen, brandweerlieden, agenten en andere hulpverleners met PTSS. De surflessen zijn geen panklaar medicijn dat alle problemen wegneemt, maar wel een essentieel onderdeel van ons interventieprogramma. Met PTSS word je voortdurend heen en weer geslingerd tussen de ellende uit het verleden en de angst voor wat kan komen. Je snakt er naar om gewoon even in het nu te zijn. Surfen doet precies dat: je moet zo gefocust zijn op de golven dat er geen ruimte is voor die storm in je koppie. De tijd lijkt niet te bestaan. Het is alleen jij en de zee. Je wilt niet weten hoeveel dat waard is.”

Jinte van der Putten (18) loopt stage in een verzorgingstehuis en heeft het downsyndroom. Dankzij surflessen in de zee van Zandvoort heeft ze meer zelfvertrouwen.

Over surfen hoef je Jinte weinig meer te leren. Geroutineerd somt ze de stappen op die nodig zijn in de branding. “Eerst ga je liggen op je plank. Dan moet je even wachten tot er een golf komt. Dan begin je te peddelen. En als de golf bij jou is, moet je gaan staan. Meteen. Voor het evenwicht kun je nog je armen strekken.” Even fonkelt het in haar ogen. “Stiekem ben ik best wel trots”, erkent ze. “Surfen maakt me vrolijk. En het is gewoon superstoer.”

Sportief is Jinte altijd al geweest. Ze zit ook op schaatsen, tennis en dansles. Maar een uitdagende sport zoals surfen – met telkens weer andere omstandigheden – is voor een jonge vrouw met het Downsyndroom toch de meest opvallende hobby in haar volle agenda. Al acht jaar is ze ’s zomers te vinden in de Zandvoortse golven. Ze is daarmee een van de trouwste deelnemers van het Surf Project: een stichting die vanaf vier Nederlandse stranden surflessen verzorgt aan kinderen met Down, autisme of ADHD. In de golven werken de veelal tieners tegelijkertijd aan hun zelfvertrouwen, zelfstandigheid en sociale vaardigheden, zo blijkt ook uit onderzoek van de GGZ Noord-Holland-Noord. “Jinte is nooit een bang meisje geweest, maar het plezier en de trots die ze tijdens het surfen ervaart zien we sindsdien ook op het droge duidelijk terug”, bevestigt haar moeder Marjolijn Lohuis. “Momenteel loopt ze bijvoorbeeld stage in een verzorgingstehuis. Ze pakt die nieuwe situatie zo gemakkelijk op. De rust die ze uitstraalt, de zelfverzekerdheid waarmee ze de kamers binnenloopt – het is ongetwijfeld ook aan het surfen te danken.”

Alleen het gevoel onder haar voeten blijft een punt van aandacht. Jinte houdt niet van scherpe schelpen of zand tussen haar tenen. Vandaar dat ze enkel het water in wil met speciale surfschoentjes. “Maar ik stop niet”, verklaart ze plechtig. “Lage of hoge golven: we gaan gewoon door. Dat is voor mij het echte surfgevoel.”